Epizod udziału Aleksandra Głowackiego w powstaniu styczniowym
Początek powstania
Kolega szkolny Aleksandra Głowackiego-Stanisław Czarnowski tak wspominał: ”na drugi dzień zeszliśmy się wcześniej do klasy naszej. Szeptano po cichu. Zaczęły już krążyć ponure wieści o pierwszych starciach krwawych.Do miasta przywieziono rannych żołnierzy do szpitala wojskowego.
Wspomnienia Kolegi szkolnego
Pierwsza lekcja z rana miała być u nas łaciny. Wszyscy mieliśmy ze sobą Aeneis Wergilego. Wtedy kolega Aleksander Głowacki zawołał: ”Moi kochani, teraz nie czas na Eneidę” obszedł kolejno ławki, zebrał wszystkie egzemplarze do zimnego pieca nieopalonego, wpakował weń wszystkie Eneidy, zamknął z wielką powagą. Wkrótce wszedł młody profesor łaciny, Piórek, w okularach, zapisał się dzienniku klasowym kazał pierwszemu z brzegu koledze czytać i tłumaczyć ustęp Eneidy. Z końcowych ławek odezwały się głosy: ”Panie profesorze, teraz nie czas na epopeję”.
Udział w walkach
Kiedy i w jakich okolicznościach Aleksander wstąpił do oddziału Bończy, a potem Czachowskiego i Krysińskiego i Dzieci Warszawskich nie wiadomo.
Ranny 1.09 w bitwie pod Białką, aresztowany przez Rosjan został zwolniony z więzienia dzięki staraniom sędziego Gaspara Drylla.
Konsekwencje udziału w powstaniu
Wiek powstańca, jego rany i oświadczenie o „przymusie” złagodziły wymiar kary. Rannego odnalazła ciotka Domicela Olszewska. Aleksander pozostał jednak pod nadzorem policji. Powtórnie został aresztowany w lutym 1864 roku i osadzony w Zamku lubelskim. Wyrokiem Sądu Wojennego został skazany na pozbawienie szlachectwa i zesłanie. Dzięki poręczeniu Klemensa Olszewskiego na poczet kary zaliczono również pobyt w więzieniu.
Prus o powstaniu
W listach do Mścisława Godlewskiego Aleksander Głowacki pisał: ”ja, dawny ja, pochowany jestem razem z nadziejami moimi pod Białką, skąd drugi ja wyniósł dwumiesięczne szaleństwo, zwątpienie w tego rodzaju zabawy i kalectwo(…) Krótko zakończę: mam rozklekotaną głowę, częste mdłości, ataki krwi do mózgu itp. – to dała mi przeszłość.”
Do oceny powstania powrócił w Omyłce i epizodzie życia bohatera Lalki.